စာနယ္ဇင္းေကာင္စီဆိုသည္မွာ (၁)

by Ye Htut

စာနယ္ဇင္းေကာင္စီသည္ စာနယ္ဇင္းလြတ္လပ္ခြင့္ကို က်င့္သံုးေနသည့္ႏုိင္ငံအေတာ္မ်ားမ်ားတြင္ ေတြ႕ႏုိင္ေသာအဖြဲ႕ အစည္းတစ္ခုျဖစ္သည္။ဒီမိုကေရစီႏုိင္ငံအမ်ားစုတြင္စာနယ္ဇင္းေကာင္စီရိွသည္ျဖစ္ရာ စာနယ္ဇင္းလြတ္လပ္ခြင့္၏ အဂၤါရပ္ တစ္ခုအျဖစ္ လည္းဆိုႏုိင္ပါသည္။


ဖြဲ႕စညး္ရျခင္းရည္ရြယ္ခ်က္
စာနယ္ဇင္းေကာင္စီဘာ့ေၾကာင့္ဖြဲ႕ရသလဲဟု ေမးလွ်င္ စာနယ္ဇင္းလြတ္လပ္ခြင့္ကို ကာကြယ္ရန္ႏွင့္ စာနယ္ဇင္းသမားမ်ား ၏အခြင့္အေရးႏွင့္အက်ိဳးစီးပြားမ်ားကိုကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ရန္ျဖစ္သည္ဟု ဆိုၾကမည္ျဖစ္သည္။ တကယ္ေတာ့ ထိုအေျဖ သည္ တစ္၀က္ သာမွန္သည္။ေနာက္ထပ္က်န္ေသးသည္။ထိုအခ်က္မွာျပည္သူတို႕၏အခြင့္အေရးမ်ားကို ကာကြယ္ ရန္ျဖစ္ သည္။ စာနယ္ဇင္း ေကာင္စီမ်ားက စာနယ္ဇင္းသမားမ်ားအေနျဖင့္ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားကို လြတ္လပ္ စြာရယူ ျဖန္႕ျဖဴးခြင့္ ရေအာင္ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္သလုိ ျပည္သူမ်ားအေနျဖင့္ မွန္ကန္တိက်ေသာသတင္းမ်ား ရရိွေအာင္ လည္း ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေပးရန္တာ၀န္ရိွသည္။ထိုအခ်က္ကိုျဖည့္ဆည္းေပးႏုိင္ရန္အတြက္စာနယ္ဇင္းသမားမ်ား ေစာင့္ထိန္း အပ္ေသာ က်င့္၀တ္မ်ားကို စာနယ္ဇင္းေကာင္စီက ေရးဆြဲေပးရသလို ထိုက်င့္၀တ္ဆုိင္ရာ ျပႆနာ မ်ားႏွင့္ပတ္သက္ လွ်င္လည္း စာနယ္ဇင္းေကာင္စီကသာေျဖရွင္းေပးရသည္။ ထိုကဲ့သို႕ေဆာင္ရြက္ျခင္းျဖင့္ စာနယ္ဇင္းမ်ား ၏ ဂုဏ္သိကၡာ ျမင့္မားျပီး ျပည္သူလူထု၏ယံုၾကည္မႈကိုလည္း ပိုမိုရရိွေစသည္ျဖစ္ရာ စာနယ္ဇင္းမ်ား၏ အက်ိဳးစီးပြားကို တစ္ဖက္တစ္လမ္း က ေဖာ္ေဆာင္ေပးျခင္းျဖစ္သည္ဟုလည္းဆိုႏုိင္သည္။

ဖြဲ႕စည္းပံုအမ်ိဳးမ်ိဳး
စာနယ္ဇင္းေကာင္စီကို မည္ကဲ့သို႕ဖြဲ႕စည္းသည္ဆိုသည့္အခ်က္သည္ စာနယ္ဇင္းေကာင္စီ၏လြတ္လပ္မႈႏွင့္ စာနယ္ဇင္း လြတ္လပ္ခြင့္၊ က်င့္၀တ္မ်ားကိုကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ႏုိင္မႈအတုို္င္းအတာကို ျပ႒ာန္းသည္။ စာနယ္ဇင္းေကာင္စီမ်ားကို ဖြဲ႕ စည္းရာတြင္ အမ်ားဆံုးအသံုးျပဳေသာနည္းလမ္းမွာ စာနယ္ဇင္းသမားမ်ား၊ ထုတ္ေ၀သူမ်ားကို ကိုယ္စားျပဳသူမ်ားႏွင့္ ျပည္သူမ်ားအတြင္းက ဂုဏ္သတင္းေက်ာ္ၾကားသူမ်ား အထူးသျဖင့္ ဥပေဒပညာရွင္မ်ားထည့္သြင္းဖြဲ႕စည္းသည့္နည္းလမ္း ျဖစ္သည္။

ဆီြဒင္စာနယ္ဇင္းေကာင္စီသည္ ကမာၻေပၚတြင္သက္တမ္းအရင့္ဆံုးစာနယ္ဇင္းေကာင္စီျဖစ္ျပီး ၁၉၁၆ ခုနွစ္တြင္စတင္ ဖြဲ႕စည္းခဲ့သည္။ အစပိုင္းတြင္ ထုတ္ေ၀သူမ်ား၊အယ္ဒီတာမ်ားႏွင့္ သတင္းေထာက္မ်ားအၾကား အျငင္းပြားမႈမ်ားကိုေျဖရွင္း ရန္ရည္ရြယ္ခဲ့ေသာ္လည္း ေနာက္ပိုင္းတြင္ စာနယ္ဇင္းမ်ားႏွင့္ပတ္သက္ျပီး ျပည္သူမ်ား၏ တုိင္ၾကားခ်က္မ်ားကိုပါ ေျဖရွင္း ေဆာင္ရြက္ေပးခဲ့သည္။ ဆီြဒင္စာနယ္ဇင္းေကာင္စီကို မီဒီယာပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေရးေကာ္မတီ ( Committee for Media Cooperation) ကၾကီးၾကပ္ဖြဲ႕စည္းေပးသည္။ ထိုေကာ္မတီတြင္ ဆြီဒင္ သတင္းစာထုတ္ေ၀သူမ်ား အသင္း၊ မဂၢဇင္းထုတ္ ေ၀သူူမ်ားအသင္း၊သတင္းေထာက္သမဂၢႏွင့္အမ်ိဳးသားသတင္းေထာက္ကလပ္ဆိုသည့္ အဖြဲ႕အစည္းေလးခုမွ ကိုယ္စား လွယ္ ႏွစ္ဦးစီ စုစုေပါင္း ၈ ဦးျဖင့္ဖြဲ႕စည္း ျပီး အမ်ိဳးသားသတင္းေထာက္ကလပ္ဥကၠဌက ေကာ္မတီဥကၠဌအျဖစ္ တာ၀န္ယူ သည္။ထို႕ျပင္အဖြဲ႕အစည္းတစ္ခုစီကအရန္အဖြဲ႕တစ္ဦးစီကုိလည္းေရြးခ်ယ္ေပးထားရသည္။ထိုေကာ္မတီက ဆီြဒင္စာနယ္ ဇင္း ေကာင္စီအဖြဲ႕၀င္မ်ားကုိေရြးခ်ယ္ျခင္း၊ စာနယ္ဇင္းေကာင္စီအတြက္ လိုအပ္ေသာ ဘတ္ဂ်က္မ်ားလ်ာထားျခင္းတို႕ကို ေဆာင္ရြက္သည္။
ဆီြဒင္စာနယ္ဇင္းေကာင္စီတြင္ အဖြဲ႕၀င္ ၁၈ ဦးပါရိွျပီး တရားသူၾကီးေလးဦး၊ စာနယ္ဇင္းႏွင့္ထုတ္ေ၀သူေလာကမွ ရွစ္ဦး ႏွင့္ ျပည္သူလူထုအတြင္းမွ ေျခာက္ဦးပါ၀င္သည္။ တရားသူၾကီးေလးဦးက စာနယ္ဇင္းေကာင္စီ ဥကၠဌ ႏွင့္ ဒုတိယဥကၠဌ သံုးဦး အျဖစ္တာ၀န္ယူသည္။ မီဒီယာပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေရးေကာ္မတီ က တရားသူၾကီးေလးဦးနွင့္ စာနယ္ဇင္းေလာက ကိုယ္စားျပဳသူ ရွစ္ဦးကိုေရြးခ်ယ္ျပီး ျပည္သူလူထုကိုယ္စားျပဳေျခာက္ဦးကို လႊတ္ေတာ္ႏွင့္ ေရွ႕ေနေကာင္စီက ေရြးခ်ယ္ေပး သည္။ သက္တမ္းအားျဖင္ စာနယ္ဇင္းႏွင့္ ျပည္သူလူထုကိုယ္စားျပဳသူမ်ားသည္ ႏွစ္ႏွစ္သက္တမ္း သံုးၾကိမ္ တာ၀န္ ထမ္းေဆာင္ တရားသူၾကီးေလးဦးမွာ ႏွစ္ႏွစ္သက္တမ္းေလးၾကိမ္တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ႏုိင္သည္။

ဒိန္းမတ္စာနယ္ဇင္းေကာင္စီကို ၁၉၆၄ ခုႏွစ္တြင္စတင္ဖြဲ႕စည္းသည္။ ၁၉၉၁ ခုႏွစ္တြင္ စာနယ္ဇင္းေကာင္စီအပါအ၀င္ မီဒီယာဥပေဒမ်ားကို သီးျခားလြတ္လပ္ေသာေကာ္မရွင္တစ္ရပ္က ျပန္လည္သံုးသပ္ေလ့လာျပီးအစီရင္ခံစာတင္သြင္းခဲ့ သည္။ ထိုအစီရင္ခံစာေပၚမူတည္ျပီး ၁၉၉၂ ခုႏွစ္တြင္ ဒိန္းမတ္စာနယ္ဇင္းေကာင္စီဖြဲ႕စည္းပံုႏွင့္လုပ္ငန္းတာ၀န္မ်ားကို ေျပာင္းလဲသတ္မွတ္သည့္ ဥပေဒတစ္ခုကို လႊတ္ေတာ္က ျပ႒ာန္းေပးခဲ့သည္။ ထိုဥပေဒအရ ဒိန္းမတ္စာနယ္ဇင္းေကာင္စီ တြင္ ဥကၠဌတစ္ဦး၊ ဒုတိယဥကၠဌ တစ္ဦးႏွင့္အဖြဲ႕၀င္ေျခာက္ဦး၊ စုစုေပါင္း ရွစ္ဦးပါ၀င္ျပီး ေကာင္စီ၀င္အားလံုးကို တရားေရး ၀န္ၾကီး (Minister of Justice )က ခန္႕အပ္သည္။ ဥပေဒအရ ဥကၠဌႏွင့္ ဒုတိယဥကၠဌတို႕မွာ ဥပေဒဘြဲ႕ရမ်ားျဖစ္ရန္ သတ္မွတ္ထားျပီး လက္ေတြ႕ေဆာင္ရြက္ရာတြင္ တရားရံုးခ်ဳပ္တရားသူၾကီးမ်ား ( memberof the Supreme Court ) ကို ခန္႕အပ္တာ၀န္ေပးလွ်က္ရိွသည္ကိုေတြ႕ရသည္။ က်န္အဖြဲ႕၀င္မ်ားကိုေရြးခ်ယ္ရာတြင္ သတင္းေထာက္အသင္းအဖြဲ႕မ်ား က ႏွစ္ဦး၊ ပံုႏိွပ္၊ ေရဒီယိုႏွင့္ ရုပ္သံအယ္ဒီတာမ်ားကိုကိုယ္စားျပဳသည့္အဖြဲ႕အစည္းမ်ားက ႏွစ္ဦးႏွင့္ အဆင့္ျမင့္ပညာေရး အဖဲြဲ႕အစည္းမ်ားက ႏွစ္ဦး ေရြးခ်ယ္ေပးရသည္။ေကာင္စီ၀င္မ်ား၏ သက္တမ္းကို ေလးႏွစ္သတ္မွတ္ထားျပီး ျပန္လည္ အေရြးခံႏုိင္ခြင့္ရိွသည္။

ဂ်ာမန္စာနယ္ဇင္းေကာင္စီကေတာ့ က်န္ႏုိင္ငံမ်ားႏွင့္ ကြဲျပားျခားနားျပီး ေကာင္စီကို စာနယ္ဇင္းေလာကမွ ပုဂၢိဳလ္မ်ားႏွင့္ သာဖြဲ႕စညး္ထားသည္။ ဂ်ာမန္စာနယ္ဇင္းေကာင္စီကို ၁၉၅၆ ခုႏွစ္တြင္စတင္ဖြဲ႕စည္းခဲ့သည္။ ၁၉၈၂ ခုႏွစ္တြင္မူ စာနယ္ ဇင္းေကာင္စီ၏ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ားကို သတင္းစာမ်ားက လိုက္နာရန္ပ်က္ကြက္ျခင္းကိုအေၾကာင္းျပဳျပီး စာနယ္ဇင္းေကာင္စီ လုပ္ငန္းမ်ားရပ္ဆုိင္းသြားခဲ့သည္။ ထိုအခ်ိန္တြင္ ဂ်ာမန္စာနယ္ဇင္းမ်ား၏ တာ၀န္မဲ့ေရးသားခ်က္မ်ားကို မေက်နပ္သည့္ ျပည္သူမ်ားက စာနယ္ဇင္းေကာင္စီတစ္ခုကို လႊတ္ေတာ္ဥပေဒျဖင့္ဖြဲ႕စည္းရန္ေတာင္းဆိုမႈမ်ားေပၚေပါက္လာခဲ့သည္။ ထိုကဲ့ သို႕ ၾကိဳးပမ္းမႈမ်ားကို ဟန္႕တားရန္အတြက္ ဂ်ာမန္စာနယ္ဇင္းမ်ားျပန္လည္ညိွႏႈိင္းျပီး စာနယ္ဇင္းေကာင္စီကို ၁၉၈၅ ခုႏွစ္တြင္ ျပန္လည္ဖြဲ႕စည္းခဲ့ရသည္။
ထိုသေဘာတူညီခ်က္အရ ဂ်ာမန္မီဒီယာအဖြဲ႕အစည္းၾကီးေလးခု ( ထုတ္ေ၀သူႏွင့္ သတင္းဆရာဆရာအသင္းႏွစ္ခု၊ သတင္းစာဆရာသမဂၢႏွင့္ စာေပလုပ္သားသမဂၢႏွစ္ခု ) စုေပါင္းျပီး association of sponsors of the German Press Council ကို ဖြဲ႕စည္းခဲ့ပါသည္။ ထို အဖဲြ႕ၾကီးက စာနယ္ဇင္းေကာင္စီ၏ လုပ္ငန္းမ်ားကိုၾကီးၾကပ္ေပးမည့္ ဘုတ္အဖြဲ႕တစ္ခု ကို ထပ္မံဖြဲ႕စညး္တာ၀န္ေပးခဲ့သည္။ ထိုဘုတ္အဖြဲ႕တြင္ စာနယ္ဇင္းအဖြဲ႕အစည္းၾကီးတစ္ခုလွ်င္ ကိုယ္စားလွယ္ ႏွစ္ဦးက် ပါ၀င္ဖြဲ႕စည္းထားျပီး ဥကၠဌႏွင့္ ဒုဥကၠဌတာ၀န္ကို ထုတ္ေ၀သူႏွင့္ သတင္းစာဆရာအသင္းႏွစ္ခုက အလွည့္က်ေျပာင္းလဲ တာ၀န္ယူသည္။ ထုိဘုတ္အဖြဲ႕၏တာ၀န္မွာ စာနယ္ဇင္းေကာင္စီအတြက္လိုအပ္ေသာညႊန္ၾကားခ်က္မ်ားေရးဆြဲထုတ္ျပန္ ျခင္း၊ ဘတ္ဂ်က္သတ္မွတ္ျခင္းႏွင့္ ရာထူးခန္႕ထားေရးလုပ္ငန္းမ်ားကိုေဆာင္ရြက္ရန္ျဖစ္သည္။
စာနယ္ဇင္းေကာင္စီကိုမူအဖြဲ႕၀င္ႏွစ္ဆယ့္ရွစ္ဦးျဖင့္ဖြဲ႕စည္းထားျပီး မီဒီယာအဖြဲ႕အစည္းတစ္ခုလွ်င္ မိမိတို႕ႏွစ္သက္သည့္ နည္းလမ္းျဖင့္ ကိုယ္စားလွယ္ခုႏွစ္ဦးစီေရြးခ်ယ္ရသည္။ ေကာင္စီ၀င္မ်ား၏ သက္တမ္းမွာ ႏွစ္ႏွစ္ျဖစ္ျပီး အမ်ားဆံုးထမ္း ေဆာင္ႏုိင္သည့္သက္တမ္းကို ကန္႕သတ္ထားျခင္းမရိွပါ။

အင္ဒိုနီးရွားစာနယ္ဇင္းေကာင္စီတြင္ အဖြဲ႕၀င္ကိုးဦးရိွျပီး သတင္းေထာက္အဖြဲ႕အစည္းမ်ား၊ ထုတ္ေ၀သူအဖြဲ႕အစည္းမ်ားႏွင့္ ျပည္သူမ်ားအတြင္းမွ ထင္ရွားေက်ာ္ၾကားသူမ်ားျဖင့္ဖြဲ႕စည္းသည္။ စာနယ္ဇင္းေကာင္စီတြင္ပါ၀င္သူမ်ားက ဥကၠဌနွင့္ ဒုတိ ယဥကၠဌကို ျပန္လည္ေရြးခ်ယ္သည္။ ေကာင္စီတြင္ပါ၀င္မည့္သူမ်ားကို သမၼတက အမိန္႕ဒီဂရီျဖင့္တာ၀န္ေပးအပ္သည္။ စာနယ္ဇင္းေကာင္စီ၀င္မ်ား၏သက္တမ္းသည္ သံုးႏွစ္ျဖစ္ျပီး ႏွစ္ၾကိမ္ဆက္တုိက္တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ခြင့္ရိွသည္။

အိႏိၵယစာနယ္ဇင္းေကာင္စီ၏ အဖြဲ႕၀င္မ်ားေရြးခ်ယ္မႈကလည္း တစ္မ်ိဳးကြဲျပားသည္။ အိႏိၵယပါလီမန္က စာနယ္ဇင္း ေကာင္စီ ဥပေဒကို သီးျခားျပ႒ာန္းခဲ့ျပီး ထိုဥပေဒအရ စာနယ္ဇင္းေကာင္စီတြင္ အဖြဲ႕၀င္ ၂၈ဦးပါ၀င္သည္။ ထိုအဖြဲ႕၀င္မ်ား အနက္ ၂၀ ဦးကို အစိုးရက အသိအမွတ္ျပဳထားသည့္ စာနယ္ဇင္းဆုိင္ရာအဖြဲ႕အစည္းမ်ားက ေရြးခ်ယ္ေပးရသည္။ ငါးဦးကို မူ လႊတ္ေတာ္ႏွစ္ရပ္ကေရြးခ်ယ္ေပးျပီး က်န္သံုးဦးကို ပညာေရးဆုိင္ရာအဖြဲ႕အစည္းႏွစ္ခုႏွင့္ ေရွ႕ေနေကာင္စီတို႕က ေရြးခ်ယ္ေပးသည္။ ေကာင္စီ၀င္မ်ား၏သက္တမ္းမွာ သံုးႏွစ္ျဖစ္သည္။ ေကာင္စီဥကၠဌရာထူးကိုမူ အျငိမ္းစား တရားရံုးခ်ဳပ္ တရားသူၾကီးတစ္ဦးကို တာ၀န္ေပးရန္သတ္မွတ္ထားသည္။

ထုို႕ေၾကာင့္ ႏုိင္ငံတကာစာနယ္ဇင္းေကာင္စီမ်ားဖြဲ႕စည္းမႈကိုေလ့လာပါက အမ်ားစုမွာ စာနယ္ဇင္းေလာကမွ ပုဂၢိဳလ္မ်ား ႏွင့္ ျပည္သူလူထုအတြင္းမွ ထင္ရွားေက်ာ္ၾကားေသာ၊ ဂုဏ္သိကၡာရိွသူေသာသူမ်ားေပါင္းစပ္ဖြဲ႕စည္းထားသည္ကိုေတြ႕ရမည္ ျဖစ္ပါသည္။ ထို႕ျပင္ ဖြဲ႕စည္းမႈအခ်ိဳးတြင္လည္း စာနယ္ဇင္းေလာကကိုယ္စားျပဳသူမ်ားက အမ်ားစုပါ၀င္သည္ကိုေတြ႕ရ ပါသည္။ သို႕ေသာ္ အခ်ိဳ႕ႏုိင္ငံမ်ားတြင္မူ စာနယ္ဇင္းမ်ား၏ေရးသားခ်က္ကိုတုိင္ၾကားသည့္ကိစၥမ်ားကိုကိုု္င္တြယ္သည့္ ဆပ္ေကာ္မတီမ်ိဳးတြင္မူ ျပည္သူလူထုကိုယ္စားျပဳပုဂၢိဳလ္မ်ားကို အမ်ားစုထားျပီးဖြဲ႕စည္းေလ့ရိွသည္ကို လည္းေလ့လာ ေတြ႕ရိွရပါသည္။ ေနာက္ထပ္သတိျပဳသင့္သည့္အခ်က္မွာ ႏုိင္ငံအေတာ္မ်ားမ်ားတြင္ ဥပေဒေရးရာကၽြမ္းက်င္သူမ်ားကို စာနယ္ဇင္းေကာင္စီတြင္ထည့္သြင္းဖြဲ႕စည္းသည့္အခ်က္ျဖစ္သည္။ ထိုသုိ႕ဖြဲ႕စည္းျခင္းအားျဖင့္ အျငင္းပြားမႈမ်ားကိုေျဖရွင္း ရာတြင္လည္းေကာင္း၊ ေကာင္စီ၏ညႊန္ၾကားခ်က္မ်ား၊ စည္းမ်ဥ္းမ်ားကုိေရးဆြဲရာတြင္လည္းေကာင္း မ်ားစြာအေထာက္အကူ ျဖစ္ႏုိင္သည့္အတြက္ ထည့္သြင္းစဥ္းစားသင့္သည့္အခ်က္ျဖစ္ပါသည္။
ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္-